Salam sejahtera,
Kali ini saya ingin bercerita mengenai bangsa dan bahasa
Kedayan yang ada di tempat asal saya iaitu Limbang.
Bangsa Kedayan merupakan salah satu kaum yang menetap di
kepulauan Borneo dan dipercayai berasal dari Brunei dan berhijrah ke Sabah,
Sarawak, dan Labuan. Kebanyakan orang Kedayan boleh ditemui di daerah Limbang
dan Lawas. Bahasa yang digunakan ialah bahasa Kedayan.
Sebahagian kaum Kedayan di Labuan bukannya orang pantai,
dan cenderung menetap di kawasan pedalaman. Manakala sebahagian yang lain lagi
menetap berhampiran pantai. Rumah-rumah di kampung dibina agak dekat antara
satu sama lain, mengikut pola kelompok, dengan taman-taman bercabang. Kaum
Kedayan-Brunei menjadi penduduk majoriti dan memegang kuasa politik di pulau
bebas cukai itu.
Bahasa Kedayan merupakan salah satu dialek bahasa Melayu.
Abjad bahasa Kedayan hanya terdiri daripada 18 huruf seperti berikut:
·
3 vokal iaitu a, i,
dan u;
·
15 konsonan,
iaitu b, c, d, g, h, j, k, l, m, n, p, s, t, w, dan y.
Kecuali dipengaruhi oleh bahasa Melayu yang
dipelajari oleh orang-orang Kedayan sebagai lingua franca , vokal o dan e hampir
tidak wujud dalam perbendaharaan kata bahasa Kedayan. Umpamanya:
- besar
= basaa
- otak
= utak
- bola
= bula.
Vokal o hanya wujud sebagai
gandingan kepada konsonan r, umpamanya taloo untuk 'telur',
dengan o berfungsi sebagai konsonan gantian. Konsonan bahasa
Melayu yang ditinggalkan oleh bahasa Kedayan ialah f, q, r, v, z ( x tidak
wujud dalam abjad bahasa Melayu). Bagaimanapun, ketinggalan konsonan r merupakan
satu huruf paling nyata. Bergantung kepada bunyi dan gandingan huruf, perkataan
bahasa Kedayan akan berbunyi seperti berikut:
- r
= aa; umpamanya besar = basaa
- r
= ii; fikir = pikii
- r
= oo atau r = uu; telur = taloo atau taluu
- r
= ing
- air
= aing.
Contoh-contoh perkataan lain:
·
Adio
- Radio
·
Aing
- Air - Aie
·
Ajai
- Dagu - Jagu
·
Ajin
- Rajin
·
Aku'
- Aku, saya - Kamek
·
Ambi
- Ambil - Ambi
·
Ambong
- Sombong
·
Ambuk
- Kera , monyet - Kera
·
Ambut
- Rambut
·
Ampas
- Pukul
·
Ampat
- Empat
·
Anam
- Enam
·
Angus
- Gigit (buah)
·
Anik
- Ini - Tok
·
Antai
- Rantai
·
Antaie
- Tadi
·
Atuk
- Itu - Ya
·
Ba'as
- Beras
·
Bagas
- Rajin
·
Bahiak
- Berak
·
Baie
- Babi
·
Bakantut
- Berkentut
·
Balabuh
- Berendam
·
Baladi
- Beldi
·
Balusi
- Berlari
·
Bandia'
- Bendera
·
Bangas
- Basi
·
Bantut
- Pondan
·
Basasah
- Mencuci pakaian
·
Basi'
- Besi
·
Basia'
- Mereka - Sidaknya
·
Basikut
- Berdukung
·
Basing
- Tupai
·
Batah
- Lama
·
Batis
- Kaki
·
Batutuan
- Bercakap - Bekelakar
·
Biabas
- Jambu batu
·
Bilun
- Kapalterbang
·
Bok
- Buku
·
Bubut
- Kejar
·
Bukut
- Tumbuk
·
Buntak
- Pendek
·
Buyung
- Buncit
·
Ca'amin
- Cermin
·
Capal
- Selipar
·
Damal
- Belum kering (kain)
·
Danga
- Dengar - Nengar
·
Dangan
- Orang
·
Duyan
- Durian
·
Gadung
- Hijau
·
Galagah
-Tebu
·
Galang
- Gelang
·
Galang-galang
- Cacing
·
Gandum
- Jagung
·
Gatah
- Getah
·
Giuk
- Ulat
·
Hagut
- Selalu
·
Hai'
- Hari
·
Haian
- Hairan
·
Haing
- Busuk
·
Hali-hali
- Berasingan
·
Halimbada'
- Semut api
·
Hamba'
- Hodoh
·
Hambalang
- Baling
·
Hambutan
- Rambutan
·
Hangat
- Panas
·
Hantap
- Sangat, terlalu
·
Hantimun
- Timun
·
Hatap
- Atap
·
Haum
- Harum
·
Hayam
- Ayam
·
Hubi'
- Ubi
·
Indak
- Tidak - Sik
·
Indung
- Ibubapa
·
Inga'
- Bising - Bisin
·
Ingau
- Risau - Riso
·
Jaan
- Jangan
·
Jaanih
- Jernih
·
Jagus
- Gajus
·
Jaie
- Jari
·
Kaatas
jaanih - Plastik
·
Kabal
- Kebal
·
Kabun
- Kebun
·
Kadai
- Kedai
·
Kaeta
- Kereta
·
Kajam
- Pejam mata
·
Kalamaik
- Kelmarin - Emarik
·
Kalatmata
- Mengantuk
·
Kali
- Keli
·
Kalimambang
- Rama-rama
·
Kalimpapat
- Kunang-kunang
·
Kambayau
- Dabai
·
Kamih
- Kencing - Kemih
·
Kamik
- Kami - Kami orang
·
Kamu'
- Kamu - Kitak orang
·
Kanyang
- Kenyang
·
Kapayas
- Betik
·
Kataguan
- Kena Sampuk
·
Kau'
- Awak - Kitak
·
Kiai
- Kening - Kenin
·
Kilala'
- Kenal
·
Kingkin
- Cincin
·
Kubit
- Cubit
·
Kukut
- Garu
·
Kulianga'
- Kerenga
·
Kumul
- Selimut
·
Kupak
- Kopek
·
Kupiah
- Songkok
·
Kutak
- Kotak
·
Kutak
- Plastik
·
Kuyuk
- Anjing - Aso'
·
Lagaan
- Tergesa-gesa
·
Lagau
- Panggil - Tunggah
·
Lahia'
- Halia - Lia'
·
Lamaih
- Almari - Lamari
·
Lambut
- Lembut
·
Lampuh
- Gemuk
·
Lampung
- Lampu
·
Langai
- Sunyi
·
Langan
- Lengan
·
Lasung
- Lesung
·
Lauk
- Ikan
·
Lawa'
- Cantik - Kacak
·
Liat
- Lihat
·
Lihat
- Lihat, tonton
·
Limpang
- Baring - Gurin
·
Lu'us
- Betul , Lurus
·
Luih
- Beroleh
·
Ma'ang
- Parang
·
Maitam
- Pulasan
·
Mala
- Selalu
·
Malamaik
- Petang
·
Mama'
- Emak
·
Menanang
- Berenang
·
Mengabal
- Meniarap
·
Miah
- Merah
·
Muha'
- Muka
·
Mutuka'
- Kereta
·
Nalun-nalun
- Jalanraya
·
Nanas
- Nenas
·
Ndakada
- Tiada - Sik ada
·
Ngalang-ngalang
- Alang-alang
·
Nganya'
- Sahaja
·
Nuhun
- Sana - Sia
·
Nya'ang
- Memasak nasi,air
·
Nyanyat
- Ingin lagi
·
Osin
- Duit
·
Pagang
- Pegang
·
Palak
- Buka mata
·
Paning
- Pening - Penin
·
Papat
- Potong - Kerat
·
Patai
- Petai - Petei
·
Paut
- Perut
·
Payah
- Letih,Susah
·
Payau
- Rusa
·
Piasau
- Kelapa - Niur
·
Pinjawan
- Tingkap
·
Sabuting
- Sebiji , satu - Segik
·
Sajuk
- Sejuk
·
Sambat
- pagi
·
Sanang
- Senang
·
Sayu
- Sayur
·
Selaju
- Terus
·
Si'ing
- Tepi
·
Sia
, Sira - Garam
·
Sigup
- Rokok
·
Sikat
- Berus
·
Sikoi
- Tembikai
·
Suambi
- Serambi
·
Sumit
- Misai
·
Supan
- Malu
·
Suung
- Sorong
·
Tagal
- Sekejap
·
Takidum
- Senyum
·
Talu
- Telur
·
Taong
- Terung
·
Tapus
- Basuh muka
·
Tibadak
- Cempedak
·
Tiha'ap
- Meniarap
·
Tihang
- Tiang
·
Tuhut
- Lutut
·
Tundun
- Tengkuk
·
Tutuan
- Cakap - Kelakar
·
Ucing
- Kucing - Pusa'
·
Umah
– Rumah
Sekian,
Cristine Teo
Tiada ulasan:
Catat Ulasan